Aranżacja kuchni to nie tylko ładne jej udekorowanie i wyposażenie w przyciągające wzrok akcesoria. To przede wszystkim takie jej rozplanowanie, by korzystanie z niej było przyjemnością, a nie katorgą. Szafki o odpowiedniej wysokości, dobre oświetlenie, wystarczająca ilość powierzchni roboczej – to tylko nieliczne aspekty, na jakie należy zwrócić uwagę podczas złożonego procesu urządzania kuchni. Inaczej trzeba rozplanować układ mebli w kuchni, gdy do dyspozycji jest niewielkie i nieustawne pomieszczenie, a inaczej, gdy jest to kuchnia duża i przestronna. W każdym z tych przypadków należy jednak zachować zasady ergonomii i dążyć do utworzenia tzw. trójkąta roboczego. Ramiona tego trójkąta to trzy newralgiczne punkty w kuchni: lodówka, zlewozmywak i płyta grzewcza/piekarnik.
Pojęcie trójkąta roboczego
Trójkąt roboczy to złota zasada projektowania kuchni. Mówiąc bardziej obrazowo, wierzchołki trójkąta roboczego wskazują na umiejscowienie najważniejszych sprzętów w kuchni: lodówki, zlewozmywaka i płyty grzewczej/piekarnika. W zależności od układu kuchni ten trójkąt za każdym razem prezentować się może inaczej, ale jego ogólnym założeniem jest rozplanowanie kuchni w sposób ergonomiczny. Z praktycznego punku widzenia warto, by lodówka umieszczona była możliwie blisko wejścia do kuchni, co ułatwi rozpakowywanie produktów po powrocie z zakupów. Za lodówką powinien znaleźć się fragment blatu roboczego, który w trakcie przygotowywania posiłków pozwoli na wygodne wyjęcie produktów z lodówki, by następnie umieścić je w zlewie w celu umycia. Odległość między lodówką a zlewem powinna wynosić 120cm (choć w małych kuchniach wystarczy już 60-80cm). Zlewozmywak od płyty grzewczej również powinien oddzielać blat (możliwie jak najdłuższy, choć za minimum uznaje się 120cm), który pozwoli na wygodne przygotowanie produktów do obróbki cieplnej. Nie zawsze jest to oczywiście realne, by trzymać się książkowych parametrów, ale w miarę możliwości należy do tego dążyć. Pomijając kwestię trójkąta roboczego, warto uwzględnić również inne ważne elementy w kuchni: kosz na śmieci i zmywarkę. Z praktycznego punktu widzenia najlepiej jest, gdy kosz na odpadki znajduje się pod zlewem (co ułatwia czyszczenie brudnych talerzy po posiłku), zaś zmywarka w bezpośrednim sąsiedztwie szafki zlewozmywakowej. Znacznie usprawnia to proces sprzątania po obiedzie. Optymalnie (choć nie zawsze jest to możliwe do zrealizowania), by dla osób praworęcznych zmywarka znajdowała się po prawej stronie zlewu, a dla leworęcznych użytkowników – po lewej.
Mała kuchnia – wielkie możliwości
Dobrze rozplanowana mała kuchnia może okazać się równie funkcjonalna i praktyczna, jak jej duża odpowiedniczka. Wygoda korzystania z małej kuchni wynika przede wszystkim z tego, że wszystko jest w zasięgu ręki. Niezbędnym minimum wyposażenia takiej kuchni to poza podstawowymi sprzętami AGD (lodówka oraz płyta grzewcza/piekarnik) szafka zlewozmywakowa i przynajmniej niewielki fragment blatu roboczego. Wychodząc poza ten ekstremalny przykład kuchennego minimalizmu i dysponując choć odrobinę większą ilością przestrzeni warto pomyśleć o jednym chociaż rzędzie szuflad, które bardzo ułatwiają kuchenną organizację. Szerokość szafek kuchennych będzie w niewielkiej kuchni oczywiście odpowiednio zmniejszona: szafka na zlew zamiast wygodnych 60 cm może zostać zredukowana do 50, a nawet 45 cm, szuflady nie będą maksymalnie szerokie, a zajmą np. jedynie 50-60cm. Ograniczenie szerokości szafek to działanie, którego celem jest możliwość ulokowania wszystkich elementów w dostępnym ciągu kuchennym. Wybierając meble do małej kuchni, warto zdecydować się na jasne meble kuchenne, co pozwoli optycznie powiększyć nawet niewielką kuchnię.
Duża kuchnia – duże pole do popisu
Wydawać by się mogło, że im większa kuchnia, tym bardziej wygodna i dająca większe możliwości. Nic bardziej mylnego. Duża kuchnia wcale nie musi z automatu być bardziej funkcjonalna i ergonomiczna. Wprost przeciwnie: dłuższe odległości, które trzeba pokonać podczas przygotowywania posiłków, wydłużają ten proces i utrudniają go (zwłaszcza osobom borykającym się z jakimiś fizycznymi niedyspozycjami). Dlatego tutaj również bardzo ważne jest zachowanie trójkąta roboczego, uwzględniając przy tym maksymalne odległości, w jakich powinny znajdować się poszczególne sprzęty od siebie. Kolejno więc: pomiędzy lodówką a zlewem odległość ta nie powinna być większa niż 210 cm, tak samo pomiędzy zlewem a płytą grzewczą, natomiast odcinek dzielący płytę i lodówkę nie powinien przekraczać 270 cm. W przypadku obszernej kuchni warto zastanowić się nad umieszczeniem w niej wyspy (lub półwyspu), która mogłaby skrócić dystans pomiędzy wierzchołkami trójkąta roboczego, a jednocześnie być miejscem do wspólnego gotowania, biesiadowania, ale też np. odłożenia przyniesionych zakupów. Duża kuchnia daje za to duże możliwości w zakresie wyposażenia mebli – tu nie trzeba się ograniczać do podstawowych szafek ze względu na brak miejsca. Warto pamiętać, że wyposażenie kuchni również ma niebagatelny komfort użytkowania. Praktyka pokazuje, że najbardziej funkcjonalna okazuje się kuchnia z szufladami. Przydają się również różne kosze typu cargo oraz systemy do zagospodarowania szafek narożnych.
Wielkości szafek kuchennych, czyli kuchenna matematyka
Ilość i rodzaj szafek uzależnione są przede wszystkim od wielkości pomieszczenia. Układ kuchni niejako wymusza ich ustawienie. Szczególne znaczenie ma umiejscowienie instalacji, położenie okien oraz drzwi, a także innych elementów konstrukcyjnych związanych z budynkiem.
Normalizacja konstrukcji i wymiarów szafek kuchennych również ma wpływ na ich ustawienie w kuchni. Za standardowe wymiary szafek kuchennych uważa się te, których szerokość to wielokrotność 10 cm – ten standard wielkości nie obowiązuje jednak w przypadku kuchni robionych na zamówienie, gdzie szerokość szafek dostosowuje się do konkretnego pomieszczenia. Znormalizowana jest za to wysokość szafek oraz sprzętów AGD i okuć do szafek kuchennych. Standardowy wymiar szafek kuchennych jeśli chodzi o wysokość to 82 cm (bez blatu). Wynika to z pewnej standaryzacji ustalonej na potrzeby sprzętu AGD (przede wszystkim zmywarek, ale czasem w kuchniach montowane są również pralki). Najczęściej spotykana głębokość szafki kuchennej to 50-55cm (w zależności od wykonawcy/producenta mebli) i jest ona powiązana z głębokością blatu, która z kolei zazwyczaj wynosi 60cm. Głębokość mebli kuchennych może być też niestandardowa (np. w miejscu, w którym jest nietypowa wnęka i mebel musi być głębszy lub – dla odmiany – szafkę trzeba zrobić płytszą, bo nie ma tyle miejsca, by trzymać się standardowego wymiaru). Głębokości szafek kuchennych mogą być więc znormalizowane w całym pomieszczeniu lub idealnie wypełniać każdą dostępną przestrzeń (ale jest to możliwe tylko w przypadku mebli robionych na zamówienie). Korpusy kuchenne swą wielkością są dostosowane do okuć meblowych, które w poszczególnych rejonach świata mają pewne przyjęte wymiary i narzucają normy wielkości dla mebli kuchennych.
Abstrahując od tej kuchennej matematyki, nie można również zapominać o kwestiach technicznych związanych z montażem kuchni, które mogą mieć istotny wpływ na układ mebli w kuchni. Dla przykładu: mocowanie szafek górnych powinno się odbywać do mocnego, stabilnego podłoża. Jeśli do dyspozycji jest tylko np. ścianka z luksferów, to zamocowanie na niej ciężkich szafek górnych będzie niemożliwe.
Meble kuchenne do małej kuchni – pojedynczy ciąg mebli
Układ kuchni zależny jest od pomieszczenia. W przypadku długich i wąskich pomieszczeń zasadne jest ustawienie mebli w jednym ciągu, wzdłuż jednej ze ścian. Jest to tzw. kuchnia jednorzędowa. W takim przypadku raczej trudno mówić o „trójkącie roboczym”, ale poprawna kolejność umiejscowienia sprzętów to lodówka, zlewozmywak i płyta grzewcza, oddzielone od siebie chociaż niewielkimi fragmentami blatu roboczego. Taka kolejność wynika z chronologii wykonywanych czynności podczas przygotowywania posiłków: po wyjęciu produktów z lodówki następuje ich umycie, a następnie obróbka cieplna. Niezależnie od układu mebli w miarę możliwości lodówka oczywiście powinna się znajdować najbliżej wejścia. Jeśli pomieszczenie jest małe i ciemne, można zrezygnować z części szafek górnych, by „nabrało oddechu”. Przełoży się to niestety na ilość miejsca do przechowywania. Kolor szafek kuchennych również będzie miał znaczenie – im jaśniejsze, tym większa wydawać się będzie kuchnia. Jeśli pomieszczenie na to pozwala, warto pokusić się o ustawienie mebli również na ścianie prostopadłej, tworząc układ w kształcie litery L.
Meble kuchenne w kształcie litery L
Kuchnia w kształcie litery L to nic innego jak meble ustawione na dwóch prostopadłych do siebie ścianach. Najczęściej przy jednej, dłuższej, ustawiona jest lodówka i zlew, a na krótszym odcinku umiejscowione są sprzęty do obróbki termicznej. W przypadku takiej kuchni piekarnik ani zmywarka nie powinny być umiejscowione w narożniku, ponieważ ich otwarcie uniemożliwi pracę przy blacie w rejonie tego narożnika oraz otwarcie szafek prostopadłych do nich. Taki układ jest oczywiście niemożliwy do zrealizowania w kuchniach długich i bardzo wąskich „tzw. wagonach”. W przypadku dużych pomieszczeń zabudowa kuchenna w kształcie litery L może być uzupełniona o wyspę kuchenną lub stół z krzesłami. Do zalet kuchni ustawionej w kształcie litery L należy możliwość zastosowania trójkąta roboczego, a do wad – konieczność zagospodarowania szafki narożnej (która jest szafką pojemną, ale bez systemu niewygodna w obsłudze).
Meble kuchenne w kształcie litery U
Jak wskazuje nazwa, jest to zabudowa meblowa ustawiona na kształt litery U, czyli z zagospodarowaniem 3 ścian (lub dwóch ścian i utworzenie półwyspu jako „wolnego ramienia”). Wygoda tego układu polega na tym, iż osoba znajdująca się pośrodku ma komfortowy dostęp do wszystkich szafek kuchennych, bez konieczności pokonywania długich dystansów. Wszystkie niezbędne produkty, akcesoria i naczynia znajdują się w zasięgu ręki osoby gotującej, co przyspiesza ten proces i czyni go możliwie optymalnym. Przy tak masywnej zabudowie należy przemyśleć, czy rzeczywiście na wszystkich dostępnych ścianach konieczne są szafki wiszące – osoba otoczona z każdej strony przez ściany z meblami może się czuć klaustrofobicznie. Warto przemyśleć rezygnację z części szafek lub zastąpienie ich lżejszą, ażurową zabudową. Dobrze sprawdzą się też fronty z przeszkleniami. Pewnym utrudnieniem w zagospodarowaniu kuchni na kształt litery U może być okno. Jeśli jest umieszczone na odpowiedniej wysokości, wtedy ciąg szafek dolnych może być swobodnie kontynuowany. W przeciwnym razie zabudowa musi być w tym miejscu obniżona. Nie jest również możliwe zawieszenie szafek górnych w jednym ciągu na ścianie z oknem. Nie należy również zapominać o zachowaniu trójkąta roboczego. W bardzo przestronnych kuchniach możliwe jest również umieszczenie wyspy na środku kuchni. Skróci ona dystans pomiędzy wierzchołkami trójkąta roboczego i niejako „zamknie” przestrzeń, wyraźnie wyznaczając strefę kuchenną od reszty pomieszczenia. W przestronnych kuchniach wyjątkowo dobrze sprawdzą się meble kuchenne z szufladami. Przy wszystkich zaletach kuchni w kształcie litery U należy również pamiętać o konieczności zagospodarowania kłopotliwych narożników.
